نقش كانون تفكر تكنولوژي و اهرم اطلاع رساني در توسعه تکنولوژيکي کشور
بهمن ابراهيمي حسين‌زاده
چكيده:
امروزه نقش علم و تكنولوژي در فرايند توسعه، كاملاً محرز و غيرقابل‌انكار است. توسعه تكنولوژي نيز امري اتفاقي و خودبخودي نيست؛ بلكه نيازمند برنامه‌ريزي و تدوين سياست‌هاي واقع‌بينانه و راهبردي ميباشد و در برنامه‌ريزي كلان توسعه بايد ملاحظات علمي و تكنولوژيكي را كاملاً مد نظر قرار داد. با كمك كانون تفكر تكنولوژي همواره مي توانيم كارشناسانه‌ترين طرح‌ها را براي تصويب برنامه‌ها و مقررات مربوط به توسعه تكنولوژي كشور ارايه دهيم. در اين راه نياز به مطالعات گسترده و مداوم در خصوص وضعيت كشور و جهان داريم. در اين مطالعات همچنين مي‌بايستي آثار تمامي قوانين وضع‌شده و استراتژي‌هاي به اجرا درآمده قبلي در کشور به طور كامل تجزيه و تحليل گردند. در اين راستا نيازمند استفاده از نظرات متخصصين زمينه‌هاي مختلف اقتصادي، جامعه‌شناسي، فرهنگي، علمي و تكنولوژيكي كشور هستيم و كانون تفكر تكنولوژي اين وظيفه خطير را بر دوش خواهد كشيد. اين مقاله به نقش كانون تفكر تكنولوژي در برآورده سازي اين نياز ها مي پردازد و در ادامه به بحث در مورد اهرم اطلاع‌رساني و افزايش استفاده از IT براي پيشبرد اهداف يك كانون تفكر تكنولوژي و در نهايت سيستم مورد نياز در اين زمينه مي پردازد.
کلمات کليدي: كانون، تكنولوژي، اطلاع‌رساني
مقدمه
امروزه نقش علم و تكنولوژي در فرايند توسعه، كاملاً محرز و غيرقابل‌انكار است. توسعه تكنولوژي نيز امري اتفاقي و خودبخودي نيست؛ بلكه نيازمند برنامه‌ريزي و تدوين سياست‌هاي واقع‌بينانه و راهبردي ميباشد و در برنامه‌ريزي كلان توسعه بايد ملاحظات علمي و تكنولوژيكي را كاملاً مد نظر قرار داد.
اگر بخواهيم همواره كارشناسانه‌ترين طرح‌ها را براي تصويب برنامه‌ها و مقررات مربوط به توسعه تكنولوژي كشور ارايه دهيم، نياز به مطالعات گسترده و مداوم در خصوص وضعيت كشور و جهان داريم. در اين مطالعات همچنين مي‌بايستي آثار تمامي قوانين وضع‌شده و استراتژي‌هاي به اجرا درآمده قبلي در کشور به طور كامل تجزيه و تحليل گردند. (1) در اين راستا نيازمند استفاده از نظرات متخصصين زمينه‌هاي مختلف اقتصادي، جامعه‌شناسي، فرهنگي، علمي و تكنولوژيكي كشور هستيم و كانون تفكر تكنولوژي اين وظيفه خطير را بر دوش خواهد كشيد. اما تنها جمع آوري و تحليل اطلاعات مهم نيست بلکه اطلاع رساني همه جانبه همان کليد اصلي کار ميباشد که متاسفانه تا کنون در کشور ما مورد بي مهري قرار گرفته است. اگر چه انجام فعاليتهاي تحليلگري و فکري بسيار مهم مي‌باشند اما بدون اطلاع رساني دقيق تقريبا مي‌توان گفت که نتيجه ايده‌آل بدست نيامده است.
ويژگي‌هاي كانون تفكر تكنولوژي
گروه‌ها و مؤسسات بسياري در جهان براي تحقيق در امر سياست‌گذاري ايجاد شده‌اند كه در حوزه‌هاي گوناگوني چون اقتصاد، تكنولوژي، جامعه‌شناسي و غيره به مطالعه مي‌پردازند. چنين تحقيقاتي حيطه‌هاي بخشي، محلي، ملي، منطقه‌اي و جهاني را در برمي‌گيرد.
مطالعات انجام‌شده در يك كانون تفكر تكنولوژي، مباني تصميم‌گيري را براي سياست‌گذاران فراهم مي‌آورد. ويژگي چنين كانوني غير از نوع مأموريت و حوزه فعاليتش، برخورداري از يك نگرش جامع به كليدي‌ترين عوامل مؤثر در روندهاي آينده کشور ميباشد. (1)
ايجاد كانون‌هاي تفكر در گرايش‌هاي مختلف و حيطه‌هاي مشخص، يكي از ابزارهاي واجب براي خارج‌شدن از مشكلات و رسيدن به تصميمات دورانديشانه ميباشد؛ تصميماتي كه در اتخاذ آنها، تا حد امكان تمام شرايط را در نظرگرفته و جوانب كار را بررسي كرده باشند.
جايگاه و وظايف كانون تفكر تكنولوژي
يك كانون تفكر تكنولوژي بايد سازماني مستقل و ملي‌نگر براي مطالعه و تحقيق در مورد سياست‌گذاري‌هاي مربوط به تكنولوژي باشد. كانون تفكر تكنولوژي مي‌كوشد تا اطلاعات تحقيقاتي بي‌طرفانه و مناسبي را در اختيار سياست‌گذاران قرار دهد. مهمترين هدف كانون، هدايت و اجراي تحقيقات مربوط به سياست‌گذاري، بطور غيربخشي ميباشد. كمك به حل مسايل پيچيده‌اي كه فراروي جامعه تكنولوژيكي كشور ميباشد، در زمره اهداف چنين كانوني قرار مي‌گيرد. (2)
براي نيل به اين اهداف بايد از طريق انجام مطالعات تخصصي فراگير در زمينه‌هاي تکنولوژي، اقتصاد، جامعه‌شناسي و ساير حوزه‌ها عمل نمايد.
كانون تفكر تكنولوژي، اطلاعات تحقيقاتي را جمع‌آوري و آنها را به صورت بانك‌هايي دسته‌بندي مي‌كند و اين كار را با هدف پيشبرد و ارتقاي تحقيقات در سطوح مختلف تكنولوژي و حتي سياست‌گذاري در زمينه‌هاي مربوط به تكنولوژي انجام مي‌دهد. در اين راه، تبادل اطلاعات با تمامي مراكز تحقيقات در داخل كشور و خارج كشور از اهميت بسزايي برخودار است. از مهمترين كارهايي كه يك كانون تفكر تكنولوژي بايد انجام دهد، تجزيه و تحليل اطلاعات كسب‌شده، نتايج بدست‌آمده و آثار حاصل از قوانين و مقررات وضع‌شده در زمينه‌هاي مربوط به تكنولوژي بر پيشرفت و توسعه كشور ميباشد.
نتايج حاصل از اين تحليل‌ها را بايد از طرق مختلف به اطلاع عموم مردم جامعه و دانشمندان و صاحب‌نظران مربوط به هر زمينه تكنولوژي برساند و از سوي ديگر خوراك‌هاي فكري لازم براي سياست‌گذاران كشور در زمينه تكنولوژي را فراهم سازد. نقش چنين كانون‌هايي به گونهاي كه كشور را به سمتي سوق دهد تا سياست‌گذاران تكنولوژي كشور تحت تأثير متفكرين، انديشمندان و متخصصين كشور باشند و نه اينكه رابطه معكوس آن برقرار باشد داراي اهميت زيادي است.
نکاتي از چگونگي انجام تحقيقات مربوط به سياست تکنولوژي در كانون تفكر تكنولوژي
1- كانون تفكر تكنولوژي، حوزه‌هاي تحقيقاتي خود را به صورت مستقل تعيين نموده، موضوعات تحقيقاتي را انتخاب كرده و به انجام مي‌رساند.
2- براي پروردن نتايج تحقيقات و يا پيشبرد بهتر بررسي‌ها و مطالعات، مي‌تواند فعاليتهاي مشتركي را با سازمان‌هاي مشابه ديگر در داخل و يا خارج از كشور انجام دهد. محققان اين كانون بايد از مشاركت هر چه بيشتر دانشمندان و متخصصان داخلي و خارجي بهره گيرند.
3- در بررسي راهبردهاي ملي در زمينه‌هاي مربوط به تكنولوژي و همچنين بررسي و مطالعه بر روي نتايج حاصل از اجرا و چگونگي اجراي اين راهبردها، كانون تفكر تكنولوژي نقش كليدي ايفا مي‌كند.
4- براي اينكه بتوان تحقيقات جامعي را در سراسر كشور و در تمامي موضوعات انجام داد، نياز به كانون‌هاي تفكر محلي يا منطقه‌اي و همچنين کانون‌هاي تفکر موضوعي يا بخشي در زمينه تكنولوژي حس مي‌شود كه همه اين كانون‌هاي محلي و موضوعي زير نظر يك كانون مركزي فعاليت مي‌كنند.
5- تحليل اطلاعات حاصل از تحقيقاتي كه توسط ديگر كشورها در زمينه سياست‌گذاري صورت گرفته و تعيين روندهاي آتي به شكلي دقيق و صحيح، براي انجام تحقيقات مناسب جهت سياست‌گذاري بسيار حياتي و مهم است. به همين دليل كانون تفكر تكنولوژي به شكلي نظام‌مند و مستمر به جمع‌آوري و تحليل اطلاعات مربوط به فعاليتهاي تحقيقاتي، موضوعات تحقيقاتي و يافته‌هاي مؤسسات تحقيق در سياست‌گذاري تكنولوژي سرتاسر جهان مي‌پردازد.
كانون تفكر تكنولوژي، اطلاعات جمع‌آوري شده را در اختيار كانون‌هاي تفكر ديگر و محققان داخلي و خارجي قرار مي‌دهد. ايجاد پايگاههاي داده براي اطلاعات جمع‌آوري شده نيز ارزشمند است. (3)
نتيجه‌گيري:
كانون تفكر تكنولوژي عمدتاً به امر تحقيق در مورد سياست‌گذاري مشغول ميباشد. برخي از فعاليتهاي چنين مؤسسه‌اي به شرح زير ميباشد:
– كمك به حل مسايل پيچيده‌اي كه فراروي جامعه قرار دارد.
– اشاعه و ارتقاي مطالعات انجام‌گرفته در سطح كشور در زمينة سياست‌گذاري
– تبادل تحقيقات با طيف گسترده‌اي از سازمان‌هاي درگير در امر تحقيقات مربوط به سياست‌گذاري تكنولوژي
– سازماندهي و حمايت از مؤسسات تحقيقات سياست‌گذاري مربوط به تكنولوژي در سطح منطقه‌اي و بخشي
– جمع‌آوري، تحليل، اطلاع‌رساني و انتشار اطلاعات مربوط به فعاليت‌ها، موضوعات و يافته‌هاي تحقيقاتي مؤسسات سياست‌گذاري در زمينه تكنولوژي در سراسر جهان
– ارائه اطلاعات جمع‌آوري‌شده به كانون‌هاي تفكر و محققان داخلي و خارجي
– تعيين روندهاي آتي در جهان به شكلي دقيق و صحيح
– مطالعه و بررسي آثار و نتايج حاصل از اجراي راهبردهاي ملي و قوانين مربوط به تكنولوژي بر توسعه تكنولوژيكي كشور
– ارتباط تنگاتنگ با سيستم اطلاع‌رساني و فرهنگسازي
سيستم اطلاع‌رساني و فرهنگسازي
در عصر حاضر که به عصر دانايي موسوم است يکي از شاخص‌هاي اساسي انطباق با محوريت دانش، گردش آسان و روان اطلاعات است. جوامع بشري در گذر از اقتصاد بسته و ورود به اقتصاد رقابتي و بازار جهاني نيازي مبرم به اطلاعات دارند. به بيان ديگر بنگاه‌هاي اقتصادي هنگامي قادر به رقابت در صحنة جهاني خواهند بود که با در اختيارداشتن داده‌هاي واقعي و به هنگام از بازار، برنامه‌ريزي توليد خود را انجام دهند. اگر توليد و تقاضا را در بستر بازار مورد بررسي قرار دهيم زيرساخت اطلاعاتي به عنوان ابزار تصميم‌سازي چه در سطح کلان و ملّي و چه در سطح خرد و بنگاهي مطرح ميباشد و بايد دو نوع دانش يکي مربوط به فشار رقابت و ديگري کشش بازار را تأمين نمايد. چرا که تصميمات مبتني بر ذهنيات غيرواقعي هيچ اثري به جز اتلاف منابع پرارزش را درپي نخواهد داشت و اين خود به معني عملکرد غيراقتصادي و بي‌بهره‌ماندن از فرصت‌هاي توسعه‌اي براي بنگاه‌ها و در سطح کلان براي کشور است.
در کشور ما علي‌رغم وجود فرهنگي غني که از ديرباز به مسألة دانايي توجه خاص داشته است به سبب فرهنگ غلط حاکم بر سيستم اداري کشور شاهد متوقف‌شدن اين پديده در سطح افراد و اجتماعي‌نشدن دانايي هستيم. کساني که اهل تحقيق هستند مي‌دانند که براي دستيابي به چند جدول از مراکز آماده مي‌بايست چه هزينه‌ها و موانعي را پرداخت و پشت سر گذاشت. در حالي که فقط با پراکنش گسترده و عمومي اين عدد و رقم‌هاست که مي‌توان انتظار داشت آمار به اطلاعات و اطلاعات به دانايي تبديل شود.
در کشور ما برخي از مديران با ايجاد گلوگاه‌هاي مصنوعي مانع گردش درست اطلاعات در سطح ادارات مي‌شوند تا از آن به عنوان ابزار مديريت و اعمال قدرت براي خود استفاده کنند غافل از آن که دورة اين گونه مديريت‌ها به سر آمده و اکنون دورة مديريت دانايي است. در مديريت دانايي از مديران اين انتظار مي‌رود که هنر سامان‌دادن به استعدادهاي افراد تحت پوشش خود را در جهت ايجاد دانايي لازم و سپس تبديل آن به دانشي که در اختيار همة سازمان قرار گيرد داشته باشد.
ايجاد مراکز اطلاع‌رساني و فرهنگسازي در زمينة هر تکنولوژي و از جمله نانوتکنولوژي که در اين بخش به صورت موردي مورد مطالعه قرار گرفته است، تأثير بسيار زيادي در گردش آسان و روان اطلاعات دارد. فعاليت اطلاع‌رساني و فرهنگسازي نانوتکنولوژي مطابق شکل1 داراي بخش‌هاي مختلفي ميباشد که در ادامه به توضيح آنها خواهيم پرداخت. لازم به ذکر است که سيستم اطلاع‌رساني رابطة تنگاتنگي با کانون تفکّر تکنولوژي دارد به گونهاي که حاصل کلية مطالعات انجام‌شده در کانون تفکر تکنولوژي در قالب‌هاي مختلف از طريق اين سيستم به دنياي اطراف راه مي‌يابد. به عبارت ديگر سيستم اطلاع‌رساني نقش دريچة خروجي اطلاعات کانون تفکر تکنولوژي به دنياي اطراف را بازي مي‌کند.
فعاليتهاي سيستم اطلاع‌رساني و فرهنگسازي به چهار دسته تقسيم مي‌شود:
– انتشارات و فيلم‌ها
– رسانه‌هاي گروهي
– همايش‌ها و جلسات
– سيستم جامع اطلاعات
از ميان بخش‌هاي يادشده گستردگي بخش چهارم از همة بخش‌ها بيشتر ميباشد که در پايان به طور مجزا راجع به قسمت‌هاي مختلف يک سيستم جامع اطلاعات هم بحث خواهيم کرد.
با کمک بخش‌هاي يادشده، سيستم اطلاع‌رساني به برخي سؤالات جواب خواهد گفت و از سوي ديگر پل‌هاي اطلاعاتي لازم را در ميان دانشگاه‌ها، محققان، مراکز پژوهشي، واحدهاي صنعتي، سياست‌گذاران و عموم مردم ايجاد خواهد کرد.
1- انتشارات و فيلم‌ها
فعاليتهاي اين بخش از سيستم اطلاع‌رساني و فرهنگسازي نانوتکنولوژي در چهار بخش مختلف انجام مي‌شود که به تفکيک در مورد آنها توضيحاتي خواهيم داد:
1-1- انتشار بولتن‌ها و نشريات:
براي رسيدن به جثه بحراني اطلاعات يکي از موارد مورد نياز تهيه و انتشار بولتن‌ها و نشريات مرتبط با موضوعات نانوتکنولوژي به صورت هفته‌اي و يا ماهانه ميباشد. اين گونه انتشارات بايد دو دسته از اطلاعات را پوشش دهند دسته اول عبارتست از اطلاعات تحليلي که معمولاً توسط بخش مطالعات و کانون تفکر دبيرخانه تهيه مي‌شود و شامل تحليل وضعيت شرکت‌هاي خصوصي، قوانين و مقررات تسهيل‌کننده و چگونگي و آثار اجراي آنها، مؤسسات و ارگان‌هاي فعّال، طرح‌ها و برنامه‌هاي اجرايي نانوتکنولوژي و … ميباشد. خود اين قسمت هم به مطالعه و بررسي‌هاي لازم و صحبت با کارشناسان مي‌پردازد و حاصل را در قالب‌هاي يادشده منتشر مي‌نمايد. اين اطلاعات علاوه بر آنکه به سيستم جامع اطلاعت جهت انعکاس بر روي شبکة اينترنتي داده مي‌شود در بخش‌هاي ديگر هم به کار گرفته مي‌شود و به صورت بولتن و يا نشريه به دست متخصصين، سياست‌گذاران، دانشجويان و اساتيد دانشگاه مي‌رسد. دسته دوم اطلاعات شامل اخبار نانوتکنولوژي ميباشد که حاوي اطلاعات به روز از بازار، وضعيت جهاني، شرکت‌ها و توليدات تازه و همچنين پيش‌بيني‌هاي آينده ميباشد. مخاطبين اين دسته اطلاعات هم همانند دستة قبل مي‌باشند و به همان طريق در دسترس آنان قرار مي‌گيرد
1-2- انتشار کتب:
انتشار کتاب‌هاي علمي، خبري، تحليلي، اقتصادي و حقوقي در زمينة نانوتکنولوژي گام مؤثري در بوجودآوردن بسترهاي اطلاعاتي و علمي جامعه ميباشد. بدين وسيله علاقمندان به مباحث مختلف به سادگي مي‌توانند به اطلاعات مورد نياز خود دسترسي پيدا کنند.
1-3- فيلم‌هاي آموزشي:
جهت فرهنگسازي و اطلاع‌رساني به نسل جوان به گونهاي کاملاً هدفمند پيگير طرح‌هاي علمي و پژوهشي نانوتکنولوژي باشند و در آينده بتوانند راهگشاي برخي مشکلات در اين مقوله باشند تهية فيلم‌هاي آموزشي اعم از معرفي مراکز، معرفي‌هاي علمي از شاخه‌هاي مختلف و … در سطوح راهنمايي، دبيرستان، دانشگاه و متخصصين تأثير بسزايي دارد. اين روش يکي از روش‌هاي مهم در فرهنگسازي و ايجاد آگاهي ميباشد.
2-رسانه‌هاي گروهي:
ارتباط با رسانه‌هاي گروهي يکي از ابزارهاي مؤثر در اطلاع‌رساني و فرهنگسازي ميباشد. در اين راستا بايد به اين نکته توجه داشت که اهميت اين رسانه‌ها در تعداد مخاطبان و گستردگي طيف مخاطبان ميباشد بنابراين بايد ارتباطات و همکاري با اين رسانه‌ها هم به گونهاي باشد که تا حد امکان بر تعداد بيشتري از طيف‌هاي مخاطبين تأثيرگذار باشد.
2-1- صدا و سيما:
2-1-1- بيان اهميت نانو براي خبرنگاران، تهيه‌کنندگان، اعضاي تحريريه:
در صورتي که بتوان چنين فعاليتي را به خوبي انجام رساند و اهميت اين موضوع را در اذهان قشر نامبرده شده روشن ساخت خود به خود گزارشات و برنامه‌ها خاصي در مقولة مورد نظر ساخته خواهند شد. انجام اين فعاليت از دو طريق زير قابل پيگيري است:
الف) برگزاري دورة آموزشي براي خبرنگاران، تهيه‌کنندگان و اعضاي تحريريه که بايد با همکاري معاونت سياسي سازمان صدا و سيما و ستاد ويژة توسعه نانوتکنولوژي به صورت مشترک صورت پذيرد.
ب) استفاده از ارتباطات با بعضي خبرنگاران، تهيه‌کنندگان و اعضاي تحريريه و توجيه تک‌تک آنها نسبت به موضوع مورد نظر و چند خبرنگار براي موضوع نانوتکنولوژي
2-1-2- کمک به توليد خبر و تحليل جهت استفاده در قسمت‌هاي مختلف خبري و تحليلي صدا و سيما
برخي از مطالبي که در سيستم جامع اطلاعات وجود دارند در صورت نياز مي‌توانند به عنوان موضوع برخي بخش‌هاي خبري و تحليلي صدا و سيما مطرح شوند.
از سوي ديگر با ايجاد منابع و مطالب خبرساز در موضوع نانوتکنولوژي مثل برگزاري سمينارها، انجام ديدارها، مصاحبه‌ها و غيره مي‌توان مقدمات يک برنامه خبري و تحليلي را هم فراهم نمود.
2-1-3- اجراي برنامه‌هاي تحليلي، اعم از معرفي سوژه، معرفي مهمان، توجيه مجري و …
انجام اين فعاليت به دو صورت زير ميباشد:
الف) مشارکت مالي در توليد برنامه‌هايي که قابليت طرح موضوع نانوتکنولوژي در آنها وجود داشته باشد.
ب) توجيه توليدکنندگان برنامه‌هايي نظير رويکرد، پرتو و گفتگوي ويژه خبري براي گنجاندن موضوع نانوتکنولوژي.
اجراي چنين برنامه‌هايي باعث آشنا شدن عموم مردم با نکات دقيق و چالش‌هاي موجود در اين فناوري خاص مي‌شود و در نهايت آگاهي و بالارفتن اطلاعات عمومي را به دنبال خواهد داشت.
2-1-4- ساخت و يا دوبله مجموعه‌ها و فيلم‌هايي با مضمون نانوتکنولوژي:
امروزه کمتر چيزي وجود دارد که بتواند به اندازة فيلم‌ها و مجموعه‌هاي تلويزيوني در جذب مردم و شکل‌دهي تدريجي افکار آنها مؤثر باشد. از اين رو يکي از راه‌هاي مهم ترويج، فرهنگسازي و ايجاد عزم عمومي ساخت فيلم‌ها و مجموعه‌هايي با مضامين مرتبط با نانوتکنولوژي ميباشد. ساخت سريال‌ها و فيلم‌هاي علمي تخيلي نيز نقش زيادي در ايجاد انگيزه براي عموم دارد. ساخت برنامه‌هاي علمي- تخيلي براي کودکان و يا کارتون‌هايي در مقوله‌هاي مورد نظر نيز در شکل‌گيري افکار نسل‌هاي بعدي نقش بسزايي خواهد داشت. از جمله کارهاي ديگر تهيه و يا دوبله و پخش فيلم‌هاي مستند علمي در زمينه نانوتکنولوژي ميباشد که در جاي خود کاري در خور توجه ميباشد.
2-2- ارتباط با مطبوعات:
اگرچه برقراري ارتباط با مطبوعات از برخي جهات مشکلات زيادي دارد اما اگر بتوان به نوعي بحث نانوتکنولوژي را به عنوان يک بحث جنجال برانگيز و مطرح در مطبوعات جا انداخت کار بزرگي صورت گرفته است.
با ايجاد يک سيستم واسط ميان مطبوعات و دبيرخانة ستاد ويژة توسعة نانوتکنولوژي مي‌توان به مرور جايگاه مناسبي را در ميان مطبوعات کشور يافت.
از جمله فعاليتهاي اجرايي براي تحقق اين امر جذب چند خبرنگار ميباشد که کمک شاياني به يادگيري ادبيات کار با مطبوعات به ما مي‌کند.
3-همايش‌ها و جلسات:
3-1- جلسات اطلاع‌رساني:
اين گونه جلسات به صورت حضوري برگزار مي‌شود و با توجه به يک هدف از پيش‌تعيين‌شده بسته به نيازهاي ما با يکي از گروه‌هاي زير ميباشد:
– معاونين و مسئولين سازمان‌ها و وزارتخانه‌هاي ذيربط (وزارت امور خارجه، محيط زيست، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، علوم، تحقيقات و فناوري، جهاد کشاورزي، وزارت صنايع، و … )
– مسئولين مراکز تحقيقاتي و مرکز ملّي استاندارد
– رؤساي دانشگاه‌هاي آزاد و دولتي
– مسئولين گمرک
– مديران صنايع بزرگ
– و …
در اين جلسات ايجاد مشارکت، تعريف نانوتکنولوژي و اهميت آن از نظر اقتدار ملّي و اقتصادي، تبيين برنامه‌ها و اولويت‌هاي کشور و بيان زمينه‌هاي همکاري و اعلام حمايت‌هاي مورد نياز مي‌توانند به عنوان محور بحث‌ها مطرح شوند.
3-2- همايش‌ها و گردهمائي‌ها:
برگزاري سمينارهاي اطلاع‌رساني و علمي در دانشگاه‌ها و مراکز تحقيقاتي جهت آشنايي اساتيد، محققين و دانشجويان با جايگاه نانوتکنولوژي، اهميت و پيشرفت‌هاي آن و تأثيرگذاري آن بر توسعة کشورها امري مهم و غيرقابل چشم‌پوشي ميباشد. اطلاعات و نتايج حاصل از اين سمينارها به عنوان محصول اطلاعاتي در اختيار سيستم جامع اطلاعات قرار مي‌گيرد و از طرق مختلف در دسترس همگان قرار داده مي‌شود.
از ديگر فعاليتهاي مهم در اين زمينه برگزاري سلسله سمينارهايي براي مديران و مهندسين صنعت جهت آشنايي آنان با جايگاه نانوتکنولوژي و تأثيرات آن بر کيفيت محصولات و اهميت آن از نظر اقتصادي و تبيين آيندة نانوتکنولوژي ميباشد. برگزاري سمينارهاي مشترک ميان صنعت، مراکز دانشگاهي و تحقيقاتي نيز راهکاري مؤثر در ايجاد ارتباطات و تبادل ديدگاه ميان صنايع، مراکز تحقيقاتي و دانشگاه‌ها ميباشد.
4-سيستم جامع اطلاعات:
اهميت اطلاعات از آن جهت بسيار زياد است که اين عنصر عامل پيونددهنده همة اجزاء تکنولوژي و توليد است و مي‌تواند نقش مؤثري در تصميم‌گيري صحيح در هر يک از مراحل فرآيند تکنولوژي و توليد اعم از جستجو، انتخاب، انتقال، جذب، ارزيابي، توسعه تکنولوژي و بازاريابي ايفا نمايد. از سوي ديگر با وجود حجم عظيم اطلاعات منتشرشده مربوط به فعاليتهاي علمي و فني استفاده از روش‌هاي مرسوم و سنتي جهت استفاده از آنها غيرمنطقي و امري تقريباً غيرممکن ميباشد و از آنجاييکه کلية اطلاعات تکنولوژي و توليد ممکن است براي کليه متقاضيان قابل استفاده نباشد و نيز بدليل اينکه جستجو در کلية اطلاعات براي پيدا نمودن اطلاعات مورد نياز امري دشوار و زمان‌بر ميباشد، بنابراين اطلاعات بايستي بصورت دسته‌بندي شده و سازمان‌يافته در اختيار افراد مرتبط قرار گيرد.
در چنين اوضاعي استفاده از فن‌آوري‌هاي روز دنيا به منظور استفاده صحيح و مؤثر از اطلاعات توليدشده ضروري ميباشد. وجود تکنولوژي‌هاي پيشرفته اطلاعاتي و ارتباطي، در تسهيل دريافت و تبادل اطلاعات نقش مهمي ايفا مي‌کند. در نتيجه استفاده از بانک‌هاي اطلاعاتي (Database) و سيستم‌هاي کامپيوتري اطلاعاتي، در راستاي استفاده بهينه از اطلاعات تکنولوژي موجب مي‌گردد داده‌هاي تکنولوژيکي دريافت و دسته‌بندي گرديده و بعد از انجام پردازش‌هاي محدودي بر روي آنها به صورت سازمان‌يافته در اختيار متقاضيان قرار گيرند.
بنابراين مي‌توان چنين عنوان کرد که جهت فراهم‌نمودن نيازهاي حال و پيش‌بيني نيازهاي آينده، سيستم جامع اطلاعات بايستي بتواند نيازهاي اطلاعاتي گوناگون برنامه‌ريزان، سياست‌گذاران، تصميم‌گران صنعتي، مديران کارخانجات، کارآفرينان، اساتيد و علماء دانشگاهي، دانشجويان و پژوهشگران و همچنين عموم مردم را در سطوح مختلف برآورده سازد.
سؤالات:
1- قبل از ايجاد سيستم جامع اطلاعات لازم است پاسخ سؤالات زير مشخص گردد:
2- توانايي و ميزان قابليت در امر توليد، تبديل، پردازش و توزيع اطلاعات چه اندازه است؟
3- نيازهاي تکنولوژيکي و اطلاعاتي که مؤسسات و سازمان‌هاي مختلف به آن نياز دارند چيست؟
4- بهينه‌ترين روش ايجاد پايگاههاي اطلاعاتي در حداقل زمان و بهترين امکانات چه ميباشد؟
5- چه استراتژي، چه سيستم‌ها و چه اهدافي را در اطلاع‌رساني جستجو مي‌نماييم؟
6- ميزان سرمايه‌‌گذاري در امر ايجاد سيستم جامع اطلاعات و پايگاههاي اطلاعاتي مربوط به تکنولوژي چه مقدار است؟
7- ويژگي‌هاي نانوتکنولوژي که مقتضيات خاصي را براي اطلاع‌رساني در زمينة آن مي‌طلبد چيست؟
نتايج قابل پيش‌بيني و هدف:
برخي از مهمترين نتايج حاصل از اطلاعات چنين سيستمي عبارتند از :
– ايجاد ديد در زمينة بازارها و چگونگي کسب آنها
– افزايش کارآفريني
– برنامه‌هاي مربوط به سياست‌هاي توسعه و استراتژي‌ها
– پيش‌بيني روند تکنولوژي مورد نظر (در اينجا نانوتکنولوژي)
– تأثير تکنولوژي مورد نظر بر توسعة اقتصادي- اجتماعي (در اينجا نانوتکنولوژي)
– مدل‌ها، ابزار، تکنيک‌ها و استانداردهاي تکنولوژي
– نتايج تلاش‌ها و فعاليتهاي تحقيق و توسعه
– نتايج استفاده از تکنولوژي‌هاي جديد
منابع اطلاعاتي:
متأسفانه بايستي اذعان کنيم که هنوز در استفاده از منابع اطلاعاتي تکنولوژيکي وابسته هستيم و در امر توليد اطلاعات به نوعي تنبلي فرهنگي خو گرفته‌ايم. فعال‌ترين سازمان‌ها و مراکز اطلاعات کشور ما تنها به ذخيره‌سازي، توزيع و در موارد کمي تبديل اطلاعات مي‌پردازند و وظيفه توليد اطلاعات در اکثر موارد به فراموشي سپرده شده است.
در اين راستا برخي از منابع مهم اطلاعاتي که به عنوان اطلاعات تکنولوژي و توليد محسوب مي‌شوند عبارتند از:
– سمينارها و کارگاه‌هاي آموزشي برگزارشده در زمينه‌هاي علمي مرتبط با نانوتکنولوژي و يا زمينه‌هاي اقتصادي و مديريتي
– نشريات علمي و فني
– پايان‌نامه‌هاي دانشجويان دکترا و کارشناسي ارشد در زمينه‌هاي مختلف
– گزارشات فعاليتهاي تحقيق و توسعه
– داده‌هاي مربوط به بازار نانوتکنولوژي اعم از محصولات، کاربرد در صنعت، تکنولوژي‌هاي قابل عرضه و يا قابل تقاضا در بازار
– ابتکارات و يا مدل‌هاي بهره‌برداري
– اختراعات ثبت‌شده
– مراکز وضع‌کنندة قوانين و مقررات
– مراکز حامي
– افراد کارآفرين و الگوهاي موفق
– کانون تفکر نانوتکنولوژي
– مراکز صنعتي کوچک و بزرگ مرتبط با زمينة نانوتکنولوژي (5)
4-1- مدل پيشنهادي براي سيستم جامع اطلاعات:
در شکل 2 يک مدل پيشنهادي براي سيستم جامع اطلاعات ويژة نانوتکنولوژي ارائه شده است. با توجه به سؤالاتي که قبلاً مطرح کرديم در اين پيشنهاد سعي شده به تمامي موارد پاسخ معقولانه داده شود در پاسخ به سؤال چهارم بايد بگوييم که استراتژي اساسي ما جلب مشارکت عمومي در توسعة نانوتکنولوژي ميباشد و سعي مي‌شود تا علاوه بر ايجاد عزم و انگيزه در سطوح مختلف جامعه، چگونگي حرکت به سوي توليد محصول و ايفاي نقش در رسيدن به بازار جهاني براي تمامي اقشار جامعه مشخص گردد.
با توجه به ويژگي‌هاي خاص نانوتکنولوژي که گسترة وسيعي از علوم را دربرمي‌گيرد مي‌توان چنين نتيجه گرفت که برخي از بخش‌هاي سيستم وظيفة سنگيني را بر دوش خواهند کشيد به طوري که بايد بخش‌هاي زيادي را تحت پوشش اطلاعاتي خود قرار دهند در نتيجه با توجه به قابليت‌هاي کشور و مراکز مختلف آن در امر توليد، تبديل، پردازش و توزيع اطلاعات مصلحت در اين است که ما به جاي ايجاد يک مرکز مجزا براي اطلاعات در زمينة نانوتکنولوژي از يک سيستم جامع اطلاعات صحبت به ميان آوريم. در اين سيستم که به صورت مجازي موجود خواهد بود و تنها يک بخش هماهنگ‌کننده براي آن وجود خواهد داشت فعاليتهاي هر کدام از هفت سيستم بر عهدة يک سازمان يا مرکز و يا بخش فعال در آن زمينه محول مي‌شود. بدين ترتيب از صرف بسياري هزينه‌ها جلوگيري بعمل مي‌آيد و از سوي ديگر هر بخش به سادگي مي‌تواند فعاليتهاي تخصصي خود را دنبال نمايد. بايد در نظر داشت که Database تمامي اين هفت سيستم بايد يکي شود و لينک‌هاي زيادي به بخش‌هاي مختلف يکديگر داشته باشند. اطلاعات موجود را مي‌توان سطح‌بندي کرد و تا يک سطحي را رايگان و در قبال ادامة آنها مبالغي دريافت کرد و از سوي ديگر به کمک تبليغات روي سايت مي‌توان برخي هزينه‌هاي صرف‌‌شده را جبران نمود.
در ادامه به توضيح بسيار مختصري در زمينة هر يک از هفت سيستم مي‌پردازيم:
سيستم اطلاعات مربوط به تحليل نانوتکنولوژي و وضعيت آن در ايران:
اين فعاليت مي‌تواند توسط شبکة تحليل‌گران تکنولوژي ايران که مدت چند سال در اين زمينه‌ها تجربه اندوخته است، انجام شود.
سيستم اطلاعات بازار، رشد بازار و قيمت‌ها:
در اين سيستم بايد اطلاعات مربوط به بازارهاي داخلي و آيندة آنها، بازارهاي جهاني و بازارهاي کشورهاي هم‌پيمان ايران اعم از بازارهاي بالقوه و بالفعل در دسترس باشند. شايد بتوان از شبکة تازه تأسيس زاگرس و کمک شبکة کميتة مطالعات سياست نانوتکنولوژي در اين امر استفاده نمود.
سيستم اطلاعات قوانين و مقررات:
در اين سيستم بايد اطلاعات مربوط به قوانين مالکيت معنوي، قوانين گمرگي و تسهيلات صادرات و واردات، شرايط و ضوابط مراکز وام‌دهنده، تسهيلات و قوانين ويژة نانوتکنولوژي، تسهيلات، قوانين و مقررات پارک‌‌ها، خوشه‌ها و يا شهرک‌هاي فناوري و صنعتي که به صورت ويژه در اختيار صنايع مرتبط با نانوتکنولوژي قرار مي‌گيرد موجود باشد. بخشي از اين زمينه‌ها را شايد بتوان بر عهدة کميته حقوق و تکنولوژي دفتر همکاري‌هاي فناوري رياست جمهوري و سايت اينترنتي آنها قرار داد.
سيستم اطلاعات شرکت‌هاي خصوصي و دولتي:
در اين سيستم کليه اطلاعات مربوط به يک شرکت توليدي، محصولات و مواد مصرفي، نيازها و پروژه‌هاي تحقيقاتي، شرايط اقتصادي و برخي از اخبار روز در دسترس خواهد بود. شايد وزارت صنايع و يا برخي سازمان‌هاي وابسته به آن محل مناسبي جهت تشکيل و ايجاد چنين سيستمي باشند.
سيستم اطلاعات پژوهشي:
در اين سيستم به سادگي مي‌توانيم به اطلاعات مربوط به پتنت‌ها و مقالات علمي، زمينه‌هاي اولويت‌دار و مزيت‌دار براي پژوهش در نانوتکنولوژي در ايران، پروژه‌هاي ملّي داخلي، پروژه‌هاي مشترک با خارج و گزارشات پيشرفت هر يک، اخبار پژوهش و همچنين نتايج همايش‌ها و سمينارهاي علمي، پژوهشي و صنعتي دست يافت. شايد شبکة همکار که تحت پوشش شهرک علمي تحقيقاتي اصفهان فعاليت مي‌کند بخش مناسبي براي اين سيستم باشد.
سيستم اطلاعات الگودهي و الگوسازي:
اين سيستم بيشتر جنبة ايجاد انگيزه و هيجان در نسل جوان و تحريک محققين براي فعاليتهاي توليدي را مدنظر قرار مي‌دهد. بنابراين در اين سيستم اطلاعات مربوط به الگوهاي موفق کارآفريني در ايران که شامل بيوگرافي کامل افراد است و همچنين روند کامل موفقيت، وضعيت کسب و کارهاي کوچک موفق در جهان اطراف ما، شرايط جوايز ملّي و معرفي برندگان در دسترس ميباشد.
سيستم اطلاعات عمومي و کاربردهاي نانوتکنولوژي:
اين سيستم به صورت ويژه اطلاعات علمي مربوط به نانوتکنولوژي و همچنين کاربردهاي جديد آن در صنعت، تازه‌هاي آن، تازه‌هاي علمي ايران و مواردي از اين قبيل را در اختيار عموم قرار مي‌دهد. در اين زمينه هم شايد بتوان از قدرت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري استفاده نمود چرا که اکثر مراکز علمي و پژوهشي در زيرمجموعة اين وزارتخانه قرار دارند.
مآخذ:
1- آشنايي با موسسه پيشبرد تحقيقات در کشور ژاپن، دفتر مطالعات موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي
2- سايت اينترنتي www.nira.go.jp
3- سايت اينترنتي www.itanetwork.org
4- ملکي فر، عقيل، بوشهري، عليرضا، مديريت تکنولوژي، دانشگاه صنعتي مالک اشتر
5- بداغي، ليلا، شناخت پايگاههاي اطلاعات تکنولوژي در دنيا و بررسي چگونگي ايجاد آن در کشور، اولين کنفرانس مديريت تکنولوژي